فوتبال آسیا در آستانه یک تحول ویرانگر قرار دارد. شایعه خروج فدراسیون فوتبال ژاپن (JFA) از کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) و تشکیل نهادی جدید به نام «فدراسیون شرق آسیا»، دیگر تنها یک گمانه زنی نیست؛ بلکه به ابزاری قدرتمند برای اعتراض به نفوذ مالی و سیاست‌های حاکم بر AFC تبدیل شد.
به گزارش سرویس ویژه واندا اسپورت این حرکت که در محافل ورزشی از آن به عنوان «کودتای شرق آسیا علیه تسلط مالی کشورهای عربی» یاد می‌شود، ریشه در نارضایتی‌های انباشته‌ای دارد که در ماه‌های اخیر با تصمیمات جنجالی AFC به اوج رسیده است.
ریشه این نارضایتی را باید در تغییر توازن قدرت به نفع ثروت‌اندوزی و نفوذ پول در مدیریت کلان AFC جستجو کرد، جایی که بن سلمان پس از شیخ تمیم پول پاشی گسترده در فوتبال را به عنوان تاکتیک تبلیغات خبری برای عربستان سعودی انتخاب کرد و براساس آن با کشیدن ستاره های جهانی چون کریس رونالدو، نیمار و بنزما و بازیکنان درجه یک از اروپا به لیگ عربستان و لابی گسترده برای گرفتن میزبانی جام جهانی آشکار عملکرد و برنامه ریزی بلند مدت و مدیریتی حرفه ای در فوتبال را مورد تمسخر قرار داد.
در حالی که کشورهای شرق آسیا سال‌ها به دلیل قدرت فنی، ستاره‌های بین‌المللی و ساختار لیگ‌های منظم، خود را پیش‌رو می‌دانستند و روند رو به رشد آنها در جام های جهانی و نیمه نهایی و فینال لیگ قهرمانان آسیا کاملا مشخص و در جام جهانی های رده های مختلف نمونه کاملی از توسعه منطقی فوتبال بود.
در چند سال گذشته کمرنگ شدن نفوذ شرقی ها در برابر حمایت مالی بی‌حد و حصر عربستان سعودی و قطر بوده به حدی که در فرمت تازه الیت لیگ آسیا فصل فوتبالی مورد علاقه شرق که همواره در 20 سال گذشته رعایت می شد، برای نخستین بار کنار گذاشته شد و الگویی شبیه به فصل فوتبالی اروپا در آسیا اجرا شد.
این نارضایتی‌های ساختاری در نهایت با حاشیه های لاکچری و تفاخر خبرنگاران عرب با خبر از نتیجه مربوط به مراسم جوایز سالانه AFC در ریاض (۲۰۲۵) شعله‌ور شد و ژاپن را به سمت آشکار کردن این تهدید هل داد.
۱. ریشه‌های تاریخی و کاتالیزورهای خروج
تهدید به خروج ژاپن، نتیجه مجموعه‌ای از سیاست‌های تضعیف‌کننده در AFC علیه قدرت‌های فنی شرق آسیا است:
+ نارضایتی‌های ساختاری و اقتصادی
تسلط پول بر سیاست: مهمترین دلیل، احساس عدم شفافیت و فساد در پی نفوذ شدید مالی کشورهای خاورمیانه است. این نفوذ، در تصمیماتی مانند اعطای میزبانی‌های کلان و تعیین حق پخش، به وضوح دیده می‌شود. معضل لیگ نخبگان: تصمیم AFC برای متمرکز کردن مراحل پایانی مسابقات جدید لیگ قهرمانان آسیا نخبگان (ACLE) در عربستان سعودی، بدون در نظر گرفتن هزینه‌ها و مشکلات تیم‌های شرقی، به عنوان یک عمل تبعیض‌آمیز تلقی شد. این تصمیم نه تنها بار سفر سنگینی را بر دوش بازیکنان ژاپنی و کره‌ای گذاشت، بلکه در نهایت با تصمیمات نامطلوب علیه تیم‌هایی مانند ویسل کوبه، مهر تأییدی بر بی‌عدالتی‌ها زد.
+ بی‌عدالتی در مراسم جوایز ۲۰۲۵ (آغاز ماجرا)
مراسم جوایز سالانه ۲۰۲۵ AFC که در ریاض برگزار شد، به مثابه کارد به استخوان رسیدن برای ژاپنی‌ها بود. ژاپن که چندین نامزد قوی در بخش‌های مردان و لژیونرها داشت، سهم خود را ناعادلانه دید: لو رفتن نام برنده: انتشار زودهنگام نام سالم الدوسری (ستاره عربستانی) توسط خبرنگاران سعودی پیش از اعلام رسمی، حس از پیش تعیین‌شده بودن نتیجه را تقویت کرد و بر این باور که نفوذ مالی، تعیین‌کننده برنده مهمترین جایزه قاره است، صحه گذاشت. نادیده گرفتن ستاره‌ها: این احساس در محافل ژاپنی تقویت شد که دستاوردهای بزرگ ستاره‌هایی مانند کوبو و میتوما، در مقابل لابی‌های مالی نادیده گرفته شده است و فدراسیون‌های قدرتمند شرق آسیا، سهم عادلانه‌ای از افتخارات قاره‌ای ندارند.
۲. ساختار و همراهی کنندگان احتمالی کودتا
در صورت تحقق طرح ژاپن، انتظار می‌رود کنفدراسیون جدید «شرق آسیا و اقیانوسیه» با محوریت قدرت‌های فنی منطقه تأسیس شود:
رهبران و بنیانگذاران: ژاپن، کره جنوبی و چین.
اعضای استراتژیک: استرالیا و نیوزلند (که از سال ۲۰۰۶ عضو AFC هستند و نارضایتی‌های مشابهی دارند).
پایگاه حمایتی: کشورهای جنوب شرق آسیا شامل اندونزی، ویتنام و تایلند، که به دلیل سهمیه‌های بهتر و دوری از سیاست‌های AFC به این اتحادیه گرایش پیدا خواهند کرد. این اتحاد به معنای ایجاد یک بلوک قدرت جدید در فوتبال جهان خواهد بود که می‌تواند مستقیماً برای سهمیه‌های جام جهانی با AFC رقابت کند.
۳. موضع‌گیری رسانه‌های منطقه و واکنش‌ها
رسانه‌های منطقه این خبر را با اهمیت بالایی پوشش داده‌اند و در سه جبهه اصلی موضع‌گیری کرده‌اند:
گروه ژاپن، کره و استرالیا (موتور ماجرا): رسانه‌های این کشورها، خبر خروج را نه یک شایعه بلکه یک تهدید جدی و مشروع تلقی کردند. آنها به طور علنی به بی‌عدالتی‌های AFC حمله کرده و بر لزوم تأسیس یک کنفدراسیون جدید تأکید کردند. این موضع‌گیری‌های گسترده، نشان‌دهنده یک اجماع داخلی برای اعمال حداکثری فشار بر AFC است.
گروه جنوب شرق آسیا (دنبال‌کنندگان فرصت): رسانه‌های این منطقه، که می‌توانند تعیین‌کننده آینده این طرح باشند، با حساسیت بالا خبر را منتشر کرده‌اند. آنها این اقدام را فرصتی برای بهبود جایگاه خود و حضور بهتر در مسابقات سطح بالای منطقه‌ای می‌بینند.
گروه رسانه‌های عربی (منبع خبر و درگیر اصلی): انتشار این خبر توسط رسانه عراقی (UTV) نشان‌دهنده آگاهی از نارضایتی‌ها در خاورمیانه است. در عین حال، رسانه‌های عربستان سعودی تلاش کردند با برجسته کردن میزبانی موفق جوایز و رسیدن جایزه بهترین بازیکن آسیا به دوساری، بر قدرت و نفوذ کنونی خود در AFC تأکید کنند.
۴. پیامدهای مالی فاجعه‌بار برای AFC
اگر این «کودتا» رنگ واقعیت بگیرد و قدرت‌های اقتصادی-فنی شرق آسیا (ژاپن، کره، استرالیا و چین) از AFC جدا شوند، خسارت مالی برای کنفدراسیون آسیا فاجعه‌بار خواهد بود.
+ قراردادهای حق پخش تلویزیونی: مهمترین منبع درآمد AFC، حق پخش تلویزیونی مسابقات لیگ قهرمانان و جام ملت‌ها است. بازار تماشاچیان و درآمدزایی حاصل از آن در ژاپن، کره و چین، به دلیل جمعیت بالا و فرهنگ عمیق فوتبال، بزرگ‌ترین بخش این درآمد را تشکیل می‌دهد. خروج این کشورها به معنای از دست دادن بیش از ۵۰ تا ۶۰ درصد ارزش قراردادهای پخش فعلی خواهد بود.
+ ارزش اسپانسری مسابقات: برندهای بزرگ بین‌المللی که اسپانسر مسابقات AFC هستند، بیشتر به دلیل دسترسی به بازارهای بزرگ آسیای شرقی (مانند خودرو و تکنولوژی) وارد قرارداد می‌شوند. با خروج این بازارها، ارزش اسپانسری مسابقات AFC به شدت افت کرده و کنفدراسیون مجبور به انعقاد قراردادهایی با ارزش به مراتب پایین‌تر، یا وابستگی بیشتر به اسپانسرهای دولتی منطقه‌ای می‌شود.
+ تضعیف فنی و کیفی: خروج تیم‌های مطرح از لحاظ فنی (که بالاترین رتبه‌های فیفا را در آسیا دارند) باعث کاهش کیفیت مسابقات AFC و کاهش جذابیت آن برای تماشاگران و حامیان مالی باقی‌مانده در غرب آسیا خواهد شد.
5. سهمیه‌های جام جهانی
جدی‌ترین و فاجعه‌بارترین پیامد خروج قدرت‌های شرق آسیا، تأثیر مستقیم بر جایگاه آسیا در ساختار جهانی فوتبال و سهمیه این قاره در جام جهانی فیفا خواهد بود. سهمیه‌های قاره‌ها بر اساس رتبه‌بندی جهانی فیفا و عملکرد کلی تیم‌های عضو تعیین می‌شود؛ بنابراین، خروج ناگهانی تیم‌هایی چون ژاپن، کره‌جنوبی و استرالیا که به‌طور ثابت در بالاترین رده‌های رنکینگ قرار دارند و بیشترین سهم را در ارتقای میانگین امتیازات کلی AFC دارند، به سقوط شدید و اجتناب‌ناپذیر میانگین رنکینگ AFC منجر خواهد شد. در سناریوی جدایی، فیفا مجبور به بازنگری اساسی در تخصیص سهمیه‌های آسیا خواهد شد: کنفدراسیون باقی‌مانده (غرب آسیا) فاقد قدرت چانه‌زنی لازم در سطح جهانی بوده و سهمیه آن احتمالاً از ۸.۵ سهمیه کنونی به حدود ۴ تا ۴.۵ سهمیه تنزل پیدا خواهد کرد، در حالی که کنفدراسیون جدید شرق آسیا-اقیانوسیه به دلیل حفظ قدرت‌های فنی، به‌صورت مستقل سهمیه‌ای معادل ۳ تا ۴ سهمیه را به خود اختصاص خواهد داد؛ این امر به معنای فدا شدن جایگاه کل قاره آسیا در ساختار جهانی، به‌منظور رفع اختلافات داخلی خواهد بود.
پیش‌بینی: در صورت جدایی قدرت‌های شرق آسیا، درآمدزایی AFC سقوط قابل توجهی را تجربه خواهد کرد و موجودیت کنفدراسیون به شدت به حمایت مالی محدود شده از سوی قدرت‌های خاورمیانه وابسته خواهد شد، در حالی که فدراسیون جدید شرق آسیا می‌تواند با عقد قراردادهای مستقل و متمرکز، جایگاه مالی قدرتمندی برای خود دست و پا کند. این تهدید مالی، قوی‌ترین اهرم فشار ژاپن برای وادار کردن AFC به انجام اصلاحات ساختاری و شفافیت است.
